Kelaynağa ‘kırmızı’ koruma
DÜNYADA yalnızca Nil Vadisi ile birlikte Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinde görülen ve kuşağı tehlike altındaki çeşitler ortasında ‘kırmızı liste’de yer alan kelaynakların sayısı, 2001’den itibaren yürütülen müdafaa çalışmaları ile 41’den 333’e yükseldi.
Türkiye’de yalnızca Birecik’te yaşayan kelaynakların sayısı, tarım zararlıları ve sıtmaya karşı ağır ilaçlamaların yanı sıra, kimyasaldan kaynaklanan olumsuz tesirler sonucunda 50’nin altına düştü. Tarım ve Orman Bakanlığı, Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Müdafaa Birliği ‘kırmızı liste’nde ‘kritik’ statüde yer alan kelaynaklar için muhafaza çalışması başlattı. Bu kapsamda Birecik’te Kelaynak Üretme İstasyonu kuruldu. Bu istasyon ile istasyonun bulunduğu Saray köyü Yamaç adasındaki tarlalar ile yavruların uçmaya başladıktan sonra koloninin birlikte beslendiği Birecik Fidanlık Mühendisliği Alanı, ‘Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları’ statüsüyle müdafaa altına alındı. Tabiatta yakalanan 2 ergin ve 9 yavrunun kafeslere konulduğu istasyonda da üreme çalışmaları yapıldı. Bu çalışmalar sonucunda 2001’de 41 olarak sayılan kelaynak kuşlarının bölgedeki sayısı 2023’te 333’e ulaştı.
GPS’Lİ TAKİP
Kelaynakların sayılarını artırma çalışması kapsamında kuşlar göç periyotlarında de müşahede altına alındı. Kelaynaklar, göç devri olan temmuz-ağustos aylarında kafeslere alındı. Yılın genelde 6 ayını kafeslerde, 6 ayını ise tabiatta hür olarak geçiren kelaynakların periyot devir tekrar doğal hayat alanlarına bırakılarak göç etmeleri de sağlandı. Muhafaza denetim faaliyetleri, bilinçlendirme ve bilhassa istasyondaki çalışmalar ile Birecik’te bulunan kelaynaklar, göçe gönderilecek sayıya ulaştı. Göçe gönderilen kuşların rotası da GPS tekniğiyle takip edildi. Kanatlarına takılan GPS ile izlenen kelaynakların göç rotasının Fırat Irmağı güneyi, Suriye, Ürdün, Sudi Arabistan ve İsrail biçiminde olduğu belirlendi.
Öte yandan insanlık tarihinin sıfır noktası olarak bilinen Göbeklitepe’de yapılan hafriyatlarda ortaya çıkarılan kaya sütunlarında kelaynak kuşlarının figürlerine rastlanılması, bu kuşların 10 bin yıl evvel de bölgede yaşadıklarını ortaya koydu.
